10 Kasım Anma Günü; Atatürk’ün otomobilleri

Mustafa Kemal’in liderliğinde ortaya çıkan Kurtuluş Savaşı’nın başlangıç tarihi  Atatürk’ün Samsun’a çıktığı 19 Mayıs 1919 günü kabul edilir. 19 Mayıs’tan 23 Nisan 1920 gününe kadar olan 11 aylık dönem; Anadolu halkının Milli Mücadele bilinciyle buluştuğu, sonucunda Anadolu’da yeni bir halk meclisinin ve hükümetinin yönetimi ele aldığı zamandır. Sonrası ise 1923’de bağımsız Türkiye Cumhuriyeti’nin ilanına kadar olan 3,5 yıllık “kurtuluş” mücadelesidir. Mustafa Kemal’in kişisel mücadelesinin sonu ise 10 Kasım’da 1938 yılında saat 09:05’te gelmişti… Atatürk ne zaman ilk kez bir otomobil ile birlikte bir fotoğraf karesinde yer aldı? 1938 yılına kadar kaç otomobil onun emrinde kullanıldı? Atatürk otomobil kullanmayı biliyor muydu? Mustafa Kemal Atatürk’ün otomobilli fotoğrafları ve kısa hikayelerini bir araya getirdik.

1920 yılında Büyük Millet Meclisi açıldığında Ankara’da bulunan otomobil sayısı ancak 10’lu rakamlarla ifade ediliyordu. Ankara’da aslında ilk otomobil 1917 ya da 1918 yılında yani henüz Millet Meclisi açılmadan katolik bir tüccar olan Aslangül ailesi tarafından kullanılmaya başladı. Bu resimde Albay Mustafa Kemal 1915’te Çanakkale Savaşı’nda Anafartalar Grup Kumandanlığı’ndan ayrıldığında; İstanbul yolu üzerinde Keşan’daki Grup Kumandanlığı’nda bulunan ilk otomobilin yanında duruyor. Fotoğraf Atatürk’ün yaveri Cevat Abbas Gürer.

Büyük Meclis’in 1920 yılında açılmasının ardından başlayan Kurtuluş Savaşı devam ediyordur. Yıl 1921, Meclis Başkanı ve Başkomutan Mustafa Kemal; bu kez Ankara Dikmen sırtlarında yaveri ile birlikte karlı bir günde. Oraya arkadaki otomobille geldikleri ortada.

1923 yılında Cumhuriyet’in ilanı sonrası başkent olan Ankara’da kısa süre içinde yabancı temsilciliklerin de etkisiyle 100’den fazla otomobil yollarda dolaşmaya başlamıştı. Ancak öncesinde özellikle cepheler arasında gidip gelirken otomobil her zaman önemli bir ihtiyaç olmuştu.

Türk ordusu tarafından 26 Ağustos 1922’de başlatılan Büyük Taarruz, Kurtuluş Savaşı’nın son safhası idi. Kesin sonuç beş gün içinde elde edildi; 30 Ağustos’ta Mustafa Kemal Paşa; “Ordular ilk hedefiniz Akdeniz’dir. İleri!” emrini verdi ve 2 Eylül’de Uşak, sonrasında 9 Eylül 1922’de İzmir’e girildi. Bu tarihi kare 10 Eylül 1922’ye ait. Başkomutan Atatürk, Genelkurmay Başkanı Fevzi Çakmak, Atatürk’ün yaveri Salih Bozok ile birlikte bu otomobil üzerinde İzmir’e giriyor.

Ankara’da Anıtkabir bünyesinde müzede sergilenen Atatürk’ün 3 otomobilinden biri Cadillac diğer ikisi ise Lincoln’dür. İş Bankası tarafından hediye edilen 1936 model Cadillac 12 silindirli ve çoğunlukla tören aracı olarak kullanılmış. Celal Bayar dönemine kadar da kullanımına devam edilmiş. Bir de Atatürk’ün ilk otomobili olarak fotoğraflara yansımayan 1925 model Mercedes Sindelfingen modelinden  bahsediliyor. Aşağıda bulunan karede ise Lincoln cabriolet 1934 yılında İran Şahı Rıza Pehlevi’nin ziyaretinden.

Paris’te yaşayan Lübnanlı yazar Amin Maalouf, Pehlevi hanedanı temsilcisi olan Şah için “Atatürk’ün kurduğu gibi bir Cumhuriyet’i çok istiyordu” ifadelerini kullanıyor. Şah, 1934 yılında İstanbul’da üstü açık otomobille Atatürk’le birlikte.

1936 yılında İstanbul’a gelen İngiltere Kralı Edward, Atatürk’le birlikte Cabrio Lincoln içinde. Ama konvoyda bir Cadillac da var; Atatürk’ün otomobillerinden biri olan 1936 model Cadillac 80 serisi özel üretim araç. Bu model bir otomobil 1936-1938 yılları arasında Atatürk tarafından makam aracı olarak kullanıldı.

Atatürk’ün 2 ayrı Lincoln araba kullandığı belirtiliyor. Bu otomobillerden biri Lincoln K yani Lincoln’ün tek Cabrio versiyonu. 1934 model. 1935 ile 1938 yılları arasında makam aracı olarak kullanılmış. Genelde tören arabası olarak görülen bu araçlar aynı zamanda zırhlı. İngiltere Kralı VIII. Edward Atatürk ile birlikte Beyoğlu’nda. Bilindiği gibi Edward VIII bugün İngiltere’nin kraliçesi olan Elizabeth’in amcasıdır ve kraliyetin onaylamadığı evliliğinde ısrar ettiği için tahtı kardeşine bırakmış o ölünce de tahta kızı 2.Elizabeth geçmiştir.

Atatürk Ankara’da Orman Çiftliği’nde bir biçerdöver, traktör direksiyonunda fotoğrafları var. Ancak bir otomobil kullanırken yok. Atatürk ölene kadar 15 yıl şoförlüğünü yapan Remzi Öztuş bu otomobillerle Edirne’den Ardahan’a, Samsun’dan Hatay’a kadar Türkiye’yi dolaştıklarını belirtmiş bir röportajında.Atatürk bu fotoğrafta Başbakan İsmet İnönü ile birlikte seyahat ediyor.

Cadillac yanında Atatürk için Amerika’da özel bir Lincoln yaptırılmış. Hükümet Lincoln’e binmesini istiyor, çünkü zırhlı, İş Bankası da Cadillac’a binmesini. Lincoln her tarafı çelik ve camları dört parmak kalınlığında. Atatürk’e suikast yapılmaması için bu otomobil alınmış.

Atatürk’ün koltuğuna oturduğu araçlardan biri de bir motosiklet. 1931 model bu motosiklet, 1934 yılında hediye edilmiş. Atatürk son yıllarında halk içinde dolaşmak için bu motosikleti kullanmış.

Atatürk Ankara civarında sıklıkla otomobille seyahat ederdi.

Atatürk şoförü ile birlikte bir yolculukta mola vermişken